(Tổ Quốc) - Theo trang Washington Examiners, các cuộc đàm phán hướng tới khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran có thể sẽ khiến Mỹ phải thay đổi cách tiếp cận nếu muốn đạt được thỏa thuận có lợi ích cho họ.
Hiện tại, Tehran đang xem xét thời gian và điều khoản đàm phán với các cường quốc để tính toán quá trình tiếp tục phát triển chương trình hạt nhân của họ. Nước này có lẽ không cần mất quá nhiều thời gian để phát triển vũ khí hạt nhân nếu muốn.
Ảnh minh họa
Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đồng ý với yêu cầu từ phía Iran rằng Washington không cần ngồi vào bàn đàm phán trong cuộc đối thoại ở Vienna và để các lợi ích của Mỹ nằm trong tay các đồng minh châu Âu. Tehran cũng nhấn mạnh rằng Mỹ phải dỡ bỏ tất cả các lệnh trừng phạt trước khi xem xét quay trở lại thỏa thuận hạt nhân. Đáp lại, các quan chức Mỹ lên tiếng rằng họ đang sẵn sàng các hành động quân sự chống lại các cơ sở hạt nhân của Iran.
Giới chuyên gia cho rằng thay vì thuyết phục Iran thay đổi hướng đi, Washington cần phải đặt ra các điều khoản khác để thảo luận với Tehran. Làm như vậy sẽ không chỉ tăng cơ hội để Mỹ đạt được thỏa thuận lớn mà còn có thể trấn an đồng minh khu vực rằng: Washington sẽ không để họ đối mặt với một Iran có sức mạnh hạt nhân. Bên cạnh đó, Washington cũng phải ra tín hiệu mạnh mẽ khẳng định sẽ tự bảo vệ các đồng minh trước bất kỳ mối đe dọa nào.
Cụ thể, giới quan sát đã đưa ra các gợi ý cho chính quyền Tổng thống Biden để có thể thay đổi bản chất quan hệ Mỹ-Iran đồng thời nâng cao cơ hội đạt được thỏa thuận hạt nhân.
Đầu tiên, phải tham gia vào vào các cuộc đàm phán trực tiếp. Các quan chức Iran hiện từ chối gặp trực tiếp các quan chức Mỹ. Thay vào đó, họ sẵn sàng ngồi cùng các thành viên khác gồm Anh, Pháp, Đức, Nga và Trung Quốc để đàm phán về thỏa thuận hạt nhân. Còn các quan chức Mỹ phải ngồi ngoài và tiếp tục tìm hiểu những gì họ đã bỏ lỡ.
Điều này được xem là khó hiểu. Mỹ không chỉ là cường quốc hàng đầu thế giới mà còn là quốc gia dẫn đầu thương vụ năm 2015 ngay từ đầu. Không có vị trí ngồi vào bàn đàm phán, Washington sẽ không thể bảo vệ đầy đủ lợi ích của mình trong các cuộc đàm phán hạt nhân và Mỹ sẽ giống như một bên ủng hộ hơn là một nhà lãnh đạo toàn cầu.
Thứ hai, đặt ra thời hạn chặt chẽ cho một thỏa thuận. Thay vì chỉ thúc giục Tehran đàm phán nghiêm túc và cảnh báo rằng thời gian không còn nhiều, Washington nên ấn định một ngày chắc chắn các bên phải đạt được thỏa thuận. Các quan chức Mỹ nên hiểu rằng chính sự vắng mặt trong thỏa thuận có nghĩa là Mỹ sẽ không có vai trò nào trong tương lai.
Lập trường cứng rắn mới như vậy sẽ khiến Iran hiểu rằng nước này phải đặt ra giới hạn thời gian để đảm bảo thỏa thuận. Và nếu thời hạn trôi qua nhưng không có thỏa thuận thì Washington sẽ tự do thực hiện các lựa chọn khác.
Thứ ba là đặt ra thời hạn để Iran cho phép các thanh tra quốc tế làm việc tại các cơ sở hạt nhân của nước này. Trong hai báo cáo vào tháng 11, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế cho biết Tehran không cho phép các thanh sát viên cài đặt camera để giám sát một số cơ sở hạt nhân quan trọng và Iran cho rằng cuộc kiểm tra này là xâm phạm quá mức.
Thỏa thuận hạt nhân năm 2015 không đưa ra chế độ kiểm tra nghiêm ngặt và điều này dường như giúp Iran tận dụng triệt để. Trong 5 tháng qua, Tehran đã hạn chế kiểm tra các cơ sở hạt nhân, giữ lại các dữ liệu quay giám sát và từ chối trả lời các câu hỏi về hoạt động liên quan đến hạt nhân trong quá khứ. Các chuyên gia cho rằng, ngay cả khi thỏa thuận hạt nhân có nêu cụ thể trong giấy tờ thì nội dung đó cũng trở nên vô nghĩa nếu thanh tra không thể tiến hành kiểm tra và chứng nhận quá trình tuân thủ của nước này.
Thứ tư là phản ứng trước việc không tuân thủ thời hạn. Trong khi các cuộc đàm phán tiếp tục nối lại, Iran vẫn tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân. Các nguy cơ cho hòa bình thế giới vẫn đang gia tăng. Washington cần thể hiện rằng Tehran sẽ phải trả giá, ngoài các trừng phạt hiện tại, nếu nước này tiếp tục kéo dài quá trình đàm phán một cách phi thực tế.
Mỹ có thể thực hiện các bước đi để đối phó với chương trình hạt nhân của Iran. Thay vì kéo Tehran ngồi vào bàn đàm phán, Washington có thể tham gia với các đồng minh trong khu vực tập trận chung để thể hiện quyết tâm của Mỹ. Các động thái mạnh bằng hành động quân sự có thể trở nên có giá trị hơn. Với các gợi ý nêu trên, giới quan sát cho rằng Mỹ phải quyết định xem đã nghiêm túc về việc ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân hay đã thuyết phục Tehran tin tưởng các hành động của họ hay chưa./.
