Bước ngoặt lịch sử chính sách Mỹ quy tụ sự hợp sức của "Bộ tứ kim cương"

Vào ngày 12/3, Tổng thống Biden đã tổ chức cuộc họp trực tuyến có sự tham gia của các nhà lãnh đạo bốn nước bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia (hay còn gọi là QUAD).

Đây là một bước tiến đánh dấu mốc quan trọng của chính quyền ông Biden trong chính sách của Mỹ với Trung Quốc. Washington cho rằng dịch bệnh Covid-19, hợp tác kinh tế và khủng hoảng khí hậu là các chủ đề cần phải thảo luận trong cuộc họp trực tuyến giữa các nhà lãnh đạo đứng đầu ở bốn nước. Trong khi đó Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tập trung vào chủ đề "Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở với Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga, Tổng thống Biden và Thủ tướng Australia Scott Morrison.

Theo hãng CNN, hiện chưa có bất kỳ tuyên bố nào đề cập đến vấn đề Trung Quốc. Tuy nhiên sự trỗi dậy của siêu cường kinh tế và quân sự châu Á – Trung Quốc đã dẫn đến sự  hồi sinh của Bộ Tứ ( hay còn gọi là Nhóm Tứ giác kim cương - QUAD).

Đối thoại an ninh bốn nước là một diễn đàn chiến lược không chính thức bao gồm các hội nghị thượng đỉnh bán thường kỳ, trao đổi thông tin và diễn tập quân sự. Mặc dù không phải là liên minh quân sự chính thức như Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) nhưng QUAD được xem là đối trọng tiềm năng tác động đến các ảnh hưởng lớn mạnh của Trung Quốc.

Trong khi các thành viên nhấn mạnh khả năng hợp tác bốn nước để đối phó với dịch bệnh thì tiềm lực hợp tác quân sự của QUAD khiến Bắc Kinh không thể ngó lơ. Và điều này không hoàn toàn là kỳ lạ khi Chỉ huy Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương – ông Philip Davidson gọi liên minh bốn nước này là "kim cương dân chủ" tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Ông Davidson bày tỏ hy vọng "liên minh kim cương" có thể phát triển lớn mạnh trong thời gian tới.

"Không chỉ về vấn đề an ninh mà đó còn là cách tiếp cận kinh tế toàn cầu, phát triển công nghệ bao gồm viễn thông và 5G cũng như hợp tác dựa trên trật tự quốc tế. Hợp tác thúc đẩy ngoại giao và kinh tế", ông Davidson nhấn mạnh.

Bốn mấu chốt quan trọng ở QUAD

Viết trên trang Foreign Policy tuần này, bốn nhà nghiên cứu tại Viện Hoover thuộc Đại học Standford, bao gồm cả cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jame Mattis khẳng định QUAD có thể đóng vai trò quan trọng ở bốn lĩnh vực chủ chốt là an ninh hàng hải, an ninh chuỗi cung ứng, công  nghệ và ngoại giao.

Trong lĩnh vực an ninh hàng hải, QUAD có thể mang lại các tài sản hải quân quan trọng giúp Hải quân Mỹ đối phó với sự trỗi dậy của ngành công nghiệp đóng tàu của Trung Quốc – quốc gia được đánh giá là có nhiều chiến hạm khủng nhất thế giới. Trong khi Ấn Độ có tàu sân bay thì Nhật Bản có tàu khu trục và tàu ngầm chất lượng.

Về an ninh chuỗi cung ứng, các nhà nghiên cứu của Hoover lưu ý các quốc gia của  QUAD  sở hữu các ngành công  nghiệp và cơ sở sản xuất lớn mạnh đủ sức để cạnh tranh với Trung Quốc.

Về công nghệ, theo giới nghiên cứu, QUAD cần phải tập hợp các nguồn lực nhằm bảo mật thông tin và phát triển các hệ thống mới mà không cần phải nhập khẩu phần cứng hoặc phần mềm của Trung Quốc nhằm tránh gây ra rủi ro bảo mật.

Còn với lĩnh vực ngoại giao, giới chuyên gia của Hoover cũng tin tưởng Nhật Bản, Ấn Độ và Australia cần tiếp tục duy trì ảnh hưởng và mở rộng quan hệ với các nước quanh khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

"Nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là ở Đông Nam Á sẽ chào đón quá trình hợp tác giữa các thành viên QUAD nhằm cân bằng đối phó với ảnh hưởng gia tăng cua Trung Quốc", ông Timothy Heath – nhà phân tích cấp cao tại  RAND Corp cho biết.

Tuy nhiên, không điều gì là không thể xảy ra. Hãy nhớ rằng, QUAD từng bị ảnh hưởng trước áp lực của Trung Quốc vào năm 2007. Trung Quốc mô tả hợp tác QUAD là một nỗ lực để bao vây nước này và Bắc Kinh sẽ có biện pháp kinh tế đối phó khiến ba nước đối tác của Mỹ phải lùi bước.

Giới chuyên gia nhận định, nếu Bộ tứ kim cương cố gắng kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc ngay bây giờ thì chắc chắn Bắc Kinh sẽ phải trả đũa.

"Điều đó có thể bồi thêm căng thẳng với Trung Quốc, bao gồm cả đòn đáp trả về kinh tế đối với Ấn Độ, Australia và Nhật Bản", ông Health khẳng định.

Động thái này sẽ gây khó khăn với cả ba nước bởi Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất với cả Ấn Độ, Nhật Bản hay Australia.

"An ủi cho Bắc Kinh"

Tuy nhiên, nhà phân tích của RAND – ông Health cũng chỉ ra rằng QUAD khó có thể trở thành một mặt trận thống nhất.

Ông Health nhấn mạnh rạn nứt giữa các thành viên sẽ là "an ủi đối với Trung Quốc".

"Đây là cuộc họp thượng đỉnh không chính thức. Theo nghĩa này, Bộ Tứ chắc chắn không phải là một NATO châu Á, ông Health nói.

"Các thành viên của QUAD có thể chia sẻ mối quan tâm về Trung Quốc và tính cần thiết duy trì trật tự dựa trên luật lệ nhưng họ cũng thiếu đồng thuận về những phương án đối phó với Trung Quốc. Các ưu tiên khác nhau giữa các thành viên Bộ Tứ sẽ dẫn đến khác biệt trong đối thoại", ông Health lưu ý.

Các chuyên gia cũng cho rằng liên minh bộ tứ sẽ giảm ảnh hưởng nếu Trung Quốc tránh tạo xung đột. Tờ Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc dẫn tin liên minh Bộ tứ được đánh giá "mỏng manh" và "mang tính biểu tượng".