(Tổ Quốc) - Tham vọng về mẫu máy bay chiến đấu thế hệ mới có giúp châu Âu giành lại những ưu thế từ Mỹ và Trung Quốc?
AFP dẫn lời một số nhà phân tích cảnh báo, không lực châu Âu đang ngày càng bị tụt hậu so với Mỹ, và sẽ sớm bị ngành công nghiệp không gian "giàu có" của Trung Quốc bỏ lại phía sau.
Hôm thứ Hai (17/6), các nhà lãnh đạo Pháp, Đức và Tây Ban Nha đã công bố mô hình mẫu của chiếc máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu hay còn gọi là Hệ thống chiến đấu trên không tương lai (FCAS) tại hội chợ hàng không Paris. Đây được coi là một phần trong một dự án lớn hơn, nhằm đoàn kết các nền quân sự châu Âu và giảm sự phụ thuộc vào thiết bị từ Mỹ. Dự án cũng bao gồm các các thiết bị bay không người lái và tên lửa hành trình.
Mẫu phi cơ mới là sự hợp tác giữa Airbus và Dasault Aviation; và dự kiến sẽ chính thức đi vào hoạt động từ năm 2040. Một số quốc gia khác cũng có thể tham gia vào chương trình này. Tuy nhiên, theo AFP, ngay tại "sân nhà", FCAS đã có đối thủ: máy bay tàng hình Tempest của Anh – một dự án có sự chung tay từ cả Italy và Hà Lan.
Châu Âu đặt nhiều kỳ vọng vào mẫu máy bay FCAS (ảnh: getty)
Hiện tại, ngân sách quốc phòng của châu Âu vẫn còn quá ít so với hàng tỷ USD đang được Mỹ bỏ ra, chưa kể tới Trung Quốc – cường quốc châu Á đang thể hiện rõ ý định gia tăng sức mạnh quân sự của mình. Ngoài ra, các công ty châu Âu cũng phải đối mặt với những tập đoàn lớn từ Mỹ, điển hình là vụ sáp nhập Raytheon và United Technologies mới diễn ra đầu tháng.
"Đang có sự mất cân bằng ngày càng lớn giữa cách châu Âu xây dựng công nghiệp không gian, hàng không và quốc phòng; với những gì đang diễn ra giữa hai khối và thách thức nó, Mỹ và Trung Quốc", Philippe Plouvies đến từ công ty tư vấn Boston Consulting Group tại Paris, nói.
Plouvier chỉ ra, Tổng thống Mỹ Donald Trmp đã gia tăng ngân sách quốc phòng lên mức "cực kỳ cao trong năm nay, 700 tỷ USD so với 200 tỷ USD vào năm 2002". Đây chính là một lợi thế cho các công ty Mỹ như Lockheed Martin, Northrop Grumman, General Dynamics, và kể cả Raytheon- United Technologies trong tương lai.
Từ châu Á, Trung Quốc cũng đang không ngừng rót tiền và trở thành quốc gia các chi tiêu quốc phòng đứng thứ hai thế giới trong năm ngoái với khoảng 250 tỷ USD.
Nếu phải so sánh, năm 2018, ngân sách quốc phòng của 5 quốc gia lớn nhất châu Âu hợp lại – Đức, Pháp, Anh, Italy và Tây Ban Nha, cũng chỉ đạt mức 200 tỷ USD.
Mặc dù các công ty từ châu Âu cũng tiến hành mở rộng, như vụ nhà sản xuất thiết bị Safran mua lại Zodiac Aerospace; nhìn chung, đó chỉ là động thái phản ứng trước tình trạng các dự án máy bay thương mại đang ngày càng bị sụt giảm. Ví dụ như, Airbus đang thu hẹp lại các tham vọng nghiên cứu - phát triển của mình và hầu như chỉ tập trung vào mẫu máy bay chở khách bán chạy A320.
Nicolas Beaugran, một chuyên gia hàng không tại Alix Partners nhận xét, "việc có ít dự án lớn hơn đang đẩy các công ty phải tìm kiếm cơ hội mới… để đối phó với áp lực giá cả", đồng thời khuyến khích sáp nhập và mua lại.
Tuy nhiên, không dễ để tạo ra một tên tuổi lớn tại châu Âu đủ sức chạy đua với các gã khổng lồ đến từ Mỹ. Năm 2012, Airbus và BAE Systems đã từng cố gắng sáp nhập để trở thành một tập đoàn khổng lồ với các hoạt động thương mại và quốc phòng cân bằng. Nhưng thỏa thuận bị thất bại do bị Đức phản đối.
Giới phân tích nhận định một vấn đề khác khiến các công ty châu Âu bị mất ưu thế, chính là khả năng tiếp cận hạn chế với các nguồn tiền mặt dành cho phát triển công nghệ mới.
"Khi bạn so sánh Airbus, Safran hoặc Thales với các đối thủ lớn của Mỹ, bạn nhận ra các công ty này có sức tăng trưởng mạnh mẽ, thậm chí là lợi nhuận lớn hơn; nhưng mặt khác, họ không làm ra tiền – họ sử dụng tất cả tiền của mình để phục vụ cho tăng trưởng", Plouvier nói.
Mỗi năm, dòng tiền tự do của Airbus vào khoảng 4 tỷ USD, trong khi của Boeing lên tới 12 tỷ USD.
Vụ sáp nhập giữa Raytheon và UTC đã gom các nhà máy sản xuất tên lửa và điện tử với động cơ máy bay Pratt & Whitney lại cùng nhau. Nó cũng đem lại dòng tiền tự do trị giá gần 8 tỷ USD.
"Nếu anh không có tiền, anh không thể hiện đại hóa, đồng nghĩa với ít khả năng tài trợ cho nghiên cứu hoặc số hóa, như vậy anh sẽ không chuẩn bị đầy đủ được cho tương lai", Plouvier cảnh báo.
Tuy nhiên, các công ty châu Âu thường phải chấp nhận biên lợi nhuận thấp trong các dự án quốc phòng, đặc biệt khi các thành viên EU thường tranh cãi về việc mỗi nước phải trả bao nhiêu tiền khi các dự án phát sinh chi phí ngoài kế hoạch.
Mẫu máy bay A400M gặp nhiều khó khăn trong quá trình chế tạo (ảnh: AFP)
Một ví dụ là mẫu máy bay vận chuyển quân sự A400M, Airbus phải thương lượng với các chính phủ trong hai năm trước khi có thể dừng chương trình do bị đội chi phí.
"Điều đó không xảy ra tại Mỹ. Tất cả các chương trình đều vượt ngân sách rất nhiều nhưng các công ty vẫn có biên lợi nhuận 15%", Plouvier cho hay.
Các công ty Mỹ cũng có thể sử dụng tiền từ kinh doanh quân sự để giúp giảm giá thành các thiết bị hàng không thương mại – một thực tế càng khiến áp lực gia tăng lên các đối thủ châu Âu.
Theo Plouvie, "việc này có nghĩa các công ty châu Âu duy trì nền tảng công nghiệp không phải là từ quốc phòng mà từ hàng không thương mại. Chúng ta đang đứng chỉ trên một chân trong ngành công nghiệp thương mại của mình".
