Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc qua ngôn ngữ Then

(Cinet) - Liên hoan nghệ thuật hát Then, đàn Tính toàn quốc đang diễn ra sôi nổi tại tỉnh Hà Giang. Nhân dịp này, chúng tôi có cơ hội được gặp gỡ nhiều nghệ nhân đã dành nhiều tâm huyết góp phần vào việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật hát then.

Liên hoan nghệ thuật hát Then, đàn Tính toàn quốc diễn ra sôi nổi tại tỉnh Hà Giang.Ảnh:Nam Nguyễn

Một trong các nghệ nhân để lại ấn tượng sâu sắc với chúng tôi là nghệ nhân Nguyễn Văn Chự, người dân tộc Tày, quê ở Thôn Chang, xã Phương Độ, Tp Hà Giang, tỉnh Hà Giang. Năm nay 65 tuổi nhưng ông đã dành 2/3 cuộc đời gắn bó với Then.



Then là đam mê



Chia sẻ về cơ duyên đến với hát then, ông Chự cho biết trước tiên là từ niềm đam mê với văn hóa, văn nghệ cổ truyền của dân tộc Tày. Mặt khác ông cũng là truyền nhân đời thứ 7 của dòng họ gắn bó với nghề Then. Có lẽ do được tiếp xúc với then từ nhỏ nên then đã thấm vào từng tế bào và trở thành một phần không thể thiếu đối với ông Chự.

Thầy then Nguyễn Văn Chự

Chàng trai 25 tuổi năm ấy, vì đam mê và tâm nguyện được giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc cũng như nối nghiệp của tổ tiên dòng họ đã tổ chức lễ Lẩu then cấp sắc và trở thành thầy then.



Và cũng bởi quyết định khi ấy mà hôm nay chúng ta mới được thưởng thức tiếng hát, tiếng đàn của ông Chự - truyền nhân của dòng then văn nức tiếng Hà Giang một thời. “Tôi thường đi thực hiện các lễ then cho các gia đình trong làng bản như cầu phúc, chúc thọ cho các cụ cao niên, cầu sinh cho các cặp vợ chồng hiếm muộn, tiễn đưa người đã khuất về trời và cứ 2 năm 1 lần, dòng then chúng tôi đều tổ chức Lễ Lẩu then biooc mạ để cầu quốc thái dân an, hạnh phúc cho mọi người” – ông Chự cho biết.



Trích đoạn Lễ Lẩu then biooc mạ cũng chính là tiết mục đặc sắc mà ông Chự cùng các nghệ nhân của hội nghệ nhân dân gian Hà Giang, các nàng hương ở xã Phương Độ tham gia biểu diễn trong Liên hoan nghệ thuật hát Then, đàn Tính toàn quốc 2018. Bày tỏ niềm vui sướng, tự hào, ông Chự chia sẻ “Đây là cơ hội rất tốt để chúng tôi giới thiệu với du khách và bạn bè khắp nơi về bản sắc văn hóa của dân tộc Tày Hà Giang.”



Lan tỏa tình yêu Then đến cộng đồng



Niềm vui lớn nhất của ông Chự cũng như nhiều nghệ nhân khác của tỉnh Hà Giang là nghệ thuật hát then đã nhận được nhiều sự quan tâm của Đảng và Nhà nước để bảo tồn và phát huy giá trị trong cuộc sống đương đại.

Hình ảnh tại Liên hoan nghệ thuật hát then đàn tính tại Tuyên Quang năm 2015

Ông hồ hởi chia sẻ: “Tại địa phương tôi, được sự quan tâm của chính quyền, nhiều lớp học hát then đã được mở, thu hút đông đảo quần chúng nhân dân đến học tập. Trong các lớp học thì đều có đầy đủ các thành phần lứa tuổi, từ già đến trẻ, cả đàn ông lẫn đàn bà. Còn chúng tôi, hiện vẫn đang hành nghề thường xuyên, vẫn được bà con trong làng ngoài xóm mời đi làm các lễ như cầu an, cầu phúc… Có nhiều đoàn còn tìm đến tôi để ghi âm các trích đoạn then về nghiên cứu. Tôi còn được ngành Văn hóa Hà Giang mời để biểu diễn trích đoạn lễ Lẩu then biooc mạ trong Liên hoan hát then đàn tính lần VI”.



Niềm vui của người nghệ nhân cũng thật giản dị. Vui vì Then được các cơ quan quản lý văn hóa từ địa phương tới Trung ương quan tâm, bảo tồn tinh hoa nghệ thuật. Vui vì then vẫn được bà con nhân dân yêu thích, đón nhận và đặc biệt là được các bạn trẻ quan tâm, theo học dù không còn hình ảnh cả bản, cả làng tới xem lễ then như xưa nhưng được như hiện nay cũng đã là niềm an ủi lớn đối với các nghệ nhân có tuổi. Vui nhất có lẽ là vì được truyền lại những nét đẹp, những tinh hoa  của Then tới thế hệ sau để loại hình nghệ thuật diễn xướng tâm linh của dân tộc Tày không bị mai một.



“Tôi đã là một nghệ nhân có tuổi. Điều tôi trăn trở là sau khi những nghệ nhân già như tôi không còn nữa, ai sẽ là người hát tiếp những điệu then, đàn tiếp những giai điệu quê hương. Vì vậy, tôi luôn mong muốn và động viên con cháu mình cố gắng giữ nghề, mong tất cả mọi người sẽ cùng nhau giữ gìn bản sắc văn hóa ông cha để lại để những giá trị đó còn mãi, sống mãi…”