Từ lộ trình của bệnh nhân số 0 nhiễm Covid-19 ở Mỹ hé lộ lỗ hổng khiến ổ dịch bùng phát

Bệnh nhân số 0

Trở về Mỹ với các triệu chứng như ho và thân nhiệt tăng sau chuyến thăm gia đình ở Vũ Hán, ngày 19/1, tức 4 ngày sau, người đàn ông 35 tuổi này đã nhập viện tại một trung tâm y tế ở ngoại ô phía bắc thành phố Seattle, bang Washington.

Trước đó, anh ta đã nghe được thông tin từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) về Covid-19 và đeo khẩu trang trong khi ngồi ở phòng chờ. Sau khi xác nhận lại hành trình di chuyển, trung tâm y tế đã lấy máu và thông báo cho các quan chức y tế liên bang. Mẫu máu của bệnh nhân ngay trong đêm đã được gửi tới phòng thí nghiệm của CDC tại Atlanta.

Trong thời điểm này, bệnh nhân được yêu cầu tự cách ly tại nhà và chờ các nhân viên y tế đến kiểm tra vào hôm sau. Kết quả xét nghiệm cho thấy bệnh nhân dương tính với virus corona chủng mới vào chiều ngày 20/1, đây cũng là ca nhiễm đầu tiên tại Mỹ.

Vào 11h đêm cùng ngày, bệnh nhân được chuyển tới Trung tâm Y tế vùng tại thành phố Everett, Washington, nơi từng được sử dụng để xét nghiệm mẫu virus Ebola. Trong quá trình chữa trị, các nhân viên y tế đều mặc đồ bảo hộ kín, bên cạnh đó, số người vào phòng bệnh được hạn chế tới mức tối đa.

Nhà chức trách địa phương đã xác định hơn 60 người đã tiếp xúc với bệnh nhân, trong đó không có ai có dấu hiệu nhiễm Covid-19 trong nhiều tuần sau đó. Vào ngày 21/2, bệnh nhân được xác định đã hoàn toàn bình phục.

Tuy nhiên, tất cả những nỗ lực kiểm soát ban đầu, hiện đã cho thấy là không đủ để kiểm soát sự lây lan của virus. Vào tháng 2, lính cứu hỏa tại Kirkland, Washington, đến kiểm tra một viện dưỡng lão ở khu vực, khi một số người cho biết có dấu hiệu của viêm phổi. Đây cũng chính là nơi khởi xướng những ca tử vong đầu tiên do Covid-1 tại Mỹ.

Khu vực Seatlle, nơi tính đến ngày chủ nhật đã có 118 ca nhiễm và 18 ca tử vong, là ổ dịch Covid-19 lớn nhất tại Mỹ vào thời điểm đó.

"Hiện chúng ta đã qua giai đoạn kiểm soát và thực hiện biện pháp ngăn ngừa, trong vài tuần tới, mọi thứ sẽ còn diễn biến phức tạp hơn", Scott Gottlieb, cựu Uỷ viên cơ quan kiểm soát thuốc và dược phẩm trả lời phỏng vấn trên kênh CBS vào chủ nhật vừa qua.

Lỗ hổng khiến ổ dịch bùng phát

Những diễn biến về việc virus lây lan ở Seattle là bài học cho những bang khác như Florida và California, nơi đã bắt đầu xuất hiện các ca tử vong do Covid-19. Trong đó đáng lưu ý là những cơ hội đã lỡ để kiểm soát dịch bệnh ngay từ đầu, đặc biệt là tại cơ sở viện dưỡng lão. Một trong những thiếu sót được chỉ rõ là việc thiếu kiểm tra trong giai đoạn 6 tuần đầu khi virus đang phát tán âm thầm. Ngay cả gần đây, một số bệnh nhân cho biết các bệnh viện vẫn chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa bảo vệ cho nhân viên y tế và người bệnh.

Cuối cùng, kinh nghiệm từ Seattle cho thấy sự thiếu hiệu quả của lệnh cấm di chuyển trong bối cảnh dịch bệnh đã lây lan cho hơn 110.000 nghìn người và hơn 3.800 người thiệt mạng kể từ khi Trung Quốc ghi nhận sự lây lan nhanh chóng của virus corona chủng mới từ một chợ hải sản vào 31/12. Trong bối cảnh này, các chính phủ đang phải đối mặt với hậu quả chưa từng có tiền lệ từ một dịch bệnh dẫn đến các biện pháp ngăn ngừa virus gây tác động tiêu cực tới nền kinh tế.

Vào ngày 15/1, khi bệnh nhân số 0 trở về từ Vũ Hán tại sân bay quốc tế Seattle - Tacoma, anh ta đã đi di chuyển vào trung tâm thành phố cùng với một nhóm các hành khách khác, một quan chức thành phố cho biết.

Nhiều khu vực ở sân bay quốc tế Seattle-Tacomangừng hoạt động. Ảnh: GETTY.

Ở thời điểm đó, 41 người tại Vũ Hán đã được xác nhận dương tính với Covid-19, đồng thời các quan chức Trung Quốc đã nhận định khả năng lây truyền từ người sang người là không cao. CDC đưa ra thông báo yêu cầu các công dân Mỹ tại Vũ Hán nếu cảm thấy không khoẻ cần tìm kiếm sự giúp đỡ từ y tế.

Ngày 17/1, cơ quan chức năng Mỹ bắt đầu kiểm tra các hành khách từ Vũ Hán tại các sân bay ở New York, Los Angeles và San Francisco.

2 ngày sau, những người đến từ Vũ Hán đã được đưa đến trung tâm y tế ở hạt Snohomish, Washington để bắt đầu quá trình chuẩn đoán và chữa trị. Tuy nhiên, vào lúc đó mọi thứ là quá muộn. Một số nhà nghiên cứu theo dõi sự lây lan của dịch bệnh trên toàn cầu tin rằng virus đã lây lan ra cộng đồng trong khoảng thời gian từ 15 - 19/1, trước khi bệnh nhân số 0 nhập viện. Anh ta có thể đã hắt hơi khi di chuyển từ sân bay về nhà lên một mặt phẳng nào đó, điều các nhân viên y tế khó có thể kiểm soát được.

"Loại virus này lây lan nhanh hơn virus cúm, do đó, bất cứ việc tiếp xúc nào của bệnh nhân trước khi nhập viện đều mang nguy cơ cao", George Diaz, người đứng đầu trung tâm y tế Everett, nơi bệnh nhân số 0 đang được chữa trị, nói.

Ngày 30/1, bệnh nhân được phép xuất viện và tiếp tục tiến hành cách ly trong 3 tuần kế tiếp. Vào đầu tháng 2, CDC bắt đầu chuyển các bộ thử nhanh virus tới các cơ sở y tế trên toàn nước Mỹ sau khi số ca nhiễm Covid-19 tại Trung Quốc vượt quá hàng chục nghìn, đồng thời Vũ Hán chính thức bị phong toả.

Dịch bệnh sau đó tiếp tục xuất hiện ở Iran, Italy và Hàn Quốc, trong khi đó, các ca nhiễm liên tiếp xuất hiện ở những bang như Illinois, California và Massachusetts, qua đó cho thấy có khả năng những người quay về Mỹ có thể đã nhiễm virus.

Bên cạnh đó, các quan chức địa phương đã phát hiện một số sai sót trong bộ xét nghiệm nhanh mà CDC gửi. Tuy nhiên, các bộ thay thế chỉ được gửi đi vài tuần sau đó, dẫn đến tình trạng thiếu thiết bị kiểm nghiệm ở các cơ sở y tế. Ngoài ra, các hướng dẫn về việc chỉ tiến hành xét nghiệm một số đối tượng nhất định do tình trạng khan hiếm thiết bị thử cũng gây khó khăn cho các bệnh viện. Khi đó, đã chỉ có một ca được xác định dương tính với Covid-19 tại Seattle.

Trevor Bedford, một chuyên gia nghiên cứu bệnh truyền nhiễm tại Harvard, đặt câu hỏi về tính hiệu quả của các phương thức này. Cùng với các cộng sự, ông theo dõi chặt chẽ sự biến đổi của Covid-19 và cách nó lây lan trong cộng đồng, sau đó phát hiện một thiếu niên với các dấu hiệu cúm nhẹ học cách trường nơi bệnh nhân số 0 được phát hiện 24km. Nếu dựa trên các quy định hiện tại, cậu bé này sẽ không đạt yêu cầu để tiến hành xét nghiệm. Tuy nhiên, khi được kiểm tra với Covid-19, kết quả cho thấy là dương tính.

Trường hợp này được công bố vào ngày 28/2 cho thấy mẫu gen virus gần tương đồng với trường hợp số 0 ngoại trừ 3 đột biến nhỏ. Đáng chú ý, mẫu gen này cũng chỉ tương đồng với 2 trong tổng số 59 mẫu bệnh phẩm được gửi từ Trung Quốc. Điều này đã gây khó khăn không nhỏ trong quá trình theo dõi chuỗi lây bệnh của virus. Có thể nguồn nhiễm cho bệnh nhân không đến từ bệnh nhân số 0, mà là từ một người nào đó trở về Washington cùng thời điểm nhưng không được phát hiện. Bedford tính toán có đến 97% trường hợp này là ca lây nhiễm trực tiếp từ người nhiễm Covid-19 nhưng không được phát hiện bởi thiếu các bộ thử vào thời điểm đó.

"Việc thiếu các bộ xét nghiệm là sai sót lớn dẫn đến sự bùng phát của dịch tại hạt Snohomish và các vùng phụ cận", ông viết trong một bài nghiên cứu vào ngày 2/3.

Điều này đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng tại viện dưỡng lão Life Care Center, nơi những người già tại đây thường xuyên đau ốm. Nhưng trong tháng 2, số trường hợp bị đau ốm bất thường đã tăng mạnh lên 33 từ 7 trường hợp trong tháng 1.

Những người lính cứu hoả được cử đến viện dưỡng lão không phải lúc nào cũng đeo khẩu trang, bởi những cuộc gọi thường là do nhiều vấn đề khác nhau.

Vào cuối tháng 2, Evan Hurley, một lính cứu hoả nhớ lại đa phần các cuộc gọi đều phàn nàn về tình trạng sốt và khó thở. Đến ngày 28/2, một bệnh nhân được chuyển tới bệnh viện với kết quả dương tính với Covid-19. Viện dưỡng lão sau đó được ghi nhận là điểm nóng của Covid-19, trong đó mọi tiếp xúc đều được yêu cầu phải sử dụng thiết bị bảo hộ, ngoài ra, 17 lính cứu hoả đã buộc phải cách ly.

Ngày hôm sau, nhà chức trách công bố ca tử vong đầu tiên do Covid-19 tại viện dưỡng lão, trong khi 50 người khác đang được xét nghiệm do các dấu hiệu bị sốt. Trong khi đó, môi trường sinh hoạt gần trong viện dưỡng lão là điều kiện lý tưởng cho virus lây lan. Trong vài ngày sau ca tử vong đầu tiên, nhà chức trách yêu cầu những người từ 60 tuổi trở lên cần tránh xuất hiện ở các khu vực đông người.

Các công ty công nghệ như Amazon và Microsoft yêu cầu nhân viên tại Seattle làm việc từ xa, trường đại học Washington bắt đầu chuyển sang phương thức dạy online cho các sinh viên. Đến cuối tuần, số ca nhiễm tại đây đã lên tới 83 ca và 17 ca tử vong, tất cả đều có liên hệ tới viện dưỡng lão.

Thách thức đối với hệ thống y tế là phần lớn các trường hợp nhiễm đều có dấu hiệu sốt nhẹ, trong đó chỉ một phần nhỏ được yêu cầu nhập viện. Tại bệnh viện nơi bệnh nhân số 0 được chữa trị, việc thiếu giường bệnh cũng là một vấn đề lớn. Vào cuối tuần trước, bệnh viện bắt đầu thí điểm cho các bệnh nhân có sức khoẻ ổn định được xuất viện. Những người được xuất viện đều được trang bị máy đo nhịp tim và nhiệt kế. Các chỉ số sau đó được ghi nhận và gửi tới bệnh viện tại Everett, nhưng nếu tình trạng các bệnh nhân xấu đi, họ sẽ được ngay lập tức đưa trở lại bệnh viện.