Vụ Khashoggi: Liều lĩnh của Saudi là "bàn đạp" để Mỹ chấm dứt một lò lửa chiến tranh khác?

CNN dẫn lời một số nhà ngoại giao Mỹ nhận định, nhân vụ việc nhà báo Jamal Khashoggi bị ám sát tại lãnh sự quán Arab Saudi ở Istanbul, Washington đang nỗ lực tạo ra một "lợi thế đòn bẩy" với Arab Saudi, nhằm kết thúc cuộc nội chiến tại Yemen và xoa dịu căng thẳng khu vực với Qatar.

Giới chức Mỹ thừa nhận, cả cuộc chiến Yemen và xung đột với Qatar không thể được giải quyết một cách dễ dàng. Nhưng Washington hy vọng, đến cuối năm sẽ đạt được một số tiến triển tích cực, thông qua việc bày tỏ mong muốn Arab Saudi tăng cường tham gia giải quyết các vấn đề nóng này.

Một người biểu tình đeo mặt nạ Thái tử Arab Sasudi bên cạnh chân dung nhà báo Khashoggi (ảnh: CNN)

Ngừng bắn tại Yemen

Trong tuần này, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đều kêu gọi các bên liên quan tới nội chiến Yemen đi tới một lệnh ngừng bắn "trong vòng 30 ngày tới".

Theo hai ông Mattis và Pompeo, liên minh được Mỹ "chống lưng" do Saudi dẫn đầu và lực lượng Houthis cần phải dừng các hoạt động không kích lẫn nhau.

Cuộc chiến tranh kéo dài ba năm tại Yemen đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 10.00 người. Các chuyên gia Liên Hợp Quốc đánh giá, những vụ đánh bom vào dân thường có thể ngang với tội ác chiến tranh và khiến 13 triệu người dân nước này nhiều khả năng rơi vào một nạn đói tồi tệ nhất trong 100 năm trở lại đây.

Tình huống ngày càng xấu đi đã gia tăng áp lực lên Mỹ phải dừng sự hỗ trợ cho liên minh do Saudi dẫn đầu.

Người biểu tình kêu gọi dừng cuộc chiến Yemen bên ngoài một ĐSQ Arab Saudi (ảnh: CNN)

Việc Arab Saudi mới đây đã thừa nhận rằng cây bút viết cho tờ The Washington Post Khashoggi bị giết hại bởi một nhóm người có quan hệ thân cận với Thái tử Mohammed bin Salman - càng góp phần đem lại sự không hài lòng cho chính quyền Tổng thống Donald Trump, trước một trong những đồng minh thân cận nhất của mình tại khu vực.

Mặc dù vậy, Ngoại trưởng Saudi Adel al-Jubeir cho rằng, cáo buộc Riyadh phải chịu trách nhiệm cho cái chết của ông Khashoggi là "khá kích động".

"Vấn đề này đang trở nên khá kích động," ông al-Jubeir phát biểu tại Bahrain hôm 28/10. "Mọi người đã vội vàng đổ lỗi cho Arab Saudi trước khi cuộc điều tra được hoàn tất. Chúng tôi đã khẳng định, chúng tôi sẽ tiến hành một cuộc điều tra toàn diện và minh bạch; kết quả của nó sẽ được công bố rộng rãi".

Cùng ngày, Ngoại trưởng Saudi cũng đã có cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Mattis. Chia sẻ với các phóng viên trên chuyến bay tới Prague, người đứng đầu Lầu Năm góc cho biết, ông và Ngoại trưởng al-Jubeir đã thảo luận về vụ việc Khashoggi. "Tôi nói với ông ấy rằng, chúng tôi cần phải biết điều gì đã xảy ra", ông Mattis kể lại.

Tổng thống Trump và con rể, kiêm cố vấn cấp cao Jared Kusshner đã đặt nhiều kỳ vọng vào Thái tử Mohammed cho một chiến lược toàn diện tại khu vực. Trong khi một số quan chức Mỹ từng tỏ ý không hài lòng với việc Arab Saudi can thiệp vào cuộc chiến Yemen, hay sự liên quan của Riyadh trong vụ Thủ tướng Lebanon Saad Hariri bị "bắt cóc"; ở trước công chúng, hầu hết họ đều thể hiện niềm tin rằng một liên minh với Arab Saudi là cần thiết để giúp Mỹ kiềm chế ảnh hưởng của Iran.

"Nỗi niềm" của Tổng thống Trump

Tuy nhiên, sự kiện Khashoggi đã khiến sự bất mãn với Riyadh không đơn giản chỉ là ở dưới bề mặt.

Tổng thống Donald Trump phát biểu trước các phóng viên về vụ việc Khashoggi hôm 23/10 (ảnh: CNN)

Ông Trump và các cố vấn tin rằng, tìm ra được một giải pháp nào đó cho Yemen sẽ là một biện pháp tốt để cải thiện tình huống ảm đạm hiện tại.

Những căng thẳng giữa Saudi với Qatar – một đồng minh an ninh quan trọng khác của Washington, cũng là một vấn đề "đau đầu" nữa của chính quyền Trump.

Hôm thứ Tư (31/10), khi được hỏi liệu ông có cảm thấy bị Saudi phản bội hay không, Tổng thống Mỹ trả lời, chính những nhà lãnh đạo Vương quốc Arab đã phản bội bản thân họ.

"Họ không phản bội tôi. Có thể họ đã phản bội chính bản thân mình. Chúng ta sẽ chờ xem điều gì sẽ xảy ra", ông Trump nói.

Nhà Trắng từng bị chỉ trích vì đã hỗ trợ cho liên minh do Saudi dẫn đầu trong cuộc chiến với Houthis tại Yemen. Theo Bộ trưởng Mattis, "mục đích hiện tại là liên minh cần phải có khả năng không gây thiệt mạng cho người vô tội".

"Chúng tôi chỉ tiếp nhiên liệu cho khoảng… chưa đầy 20% máy bay của họ. Họ có nguồn của riêng mình", ông Mattis tiết lộ.

Áp lực từ Quốc hội

Một nguồn tin Quốc hội Mỹ nói với CNN, vụ Khashoggi đã góp phần khiến mối quan hệ Mỹ - Saudi trở nên rõ ràng hơn, đồng thời làm mới lại động lực của Nhá Trắng nhằm chấm dứt những liên quan tới cuộc chiến Yemen.

Những giải pháp trước đó phục vụ cho mục tiêu trên hầu hết đều không được Quốc hội thông qua; tuy nhiên, ngày càng nhiều đề xuất liên quan trong những tháng gần đây, nhận được sự ủng hộ của các nhà lập pháp từ cả Thượng và Hạ viện Mỹ.

Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman (ảnh: CNN)

"Sau hơn ba năm chiến tranh, hàng nghìn người chết, hàng triệu người sắp chết đói và áp lực ngày càng cao từ Quốc hội, chính quyền Trump cuối cùng đã kêu gọi kết thúc cuộc chiến tại Yemen," Thượng nghị sỹ Đảng Dân chủ Ro Khonna phát biểu. "Mỹ đang có lợi thế đòn bẩy rất lớn với liên minh do Saudi dẫn đầu, vì vậy, nên yêu cầu Riyadh làm mọi thứ để đưa các bên tới bàn đàm phán hòa bình, kết thúc chiến tranh".

Cũng theo CNN, nỗ lực của Mỹ nhằm chấm dứt mối liên quan tới cuộc nội chiến Yemen và áp lực đáp trả vụ sát hại Khashoggi, có liên quan với nhau ở chỗ, cả hai đều cho thấy sự "liều lĩnh" của chính phủ Saudi, đặc biệt là Thái tử Mohammed.