Xung đột Syria: Bất chấp Mỹ, ông Assad chốt hạ sức mạnh cuối cùng?

Một số trong đó đã từng rút đại sứ hoặc thậm chí tích cực tài trợ cho lực lượng đối lập chống lại ông.

Ông Assad đã nhận quốc thư của các đại sứ mới được bổ nhiệm là Tigran Gevorgyan của Armenia và José Gregorio Biomorgi Muzattiz của Venezuela, Thông tấn xã Ả Rập Syria chính thức đưa tin hôm thứ ba. Hai quốc gia này vẫn giữ sự hiện diện ngoại giao ngay cả khi phương Tây và các đồng minh cáo buộc chính quyền Syria phải chịu trách nhiệm về cuộc xung đột Syria từ năm 2011 đến nay. Dù vậy, Damascus có thể sớm thấy nhiều đại sứ đến thủ đô.

Mở đường đột phá ngoại giao?

Ammar al-Assad, phó chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Syria, nói với Sputnik News của Nga vào Chủ nhật rằng, "có rất nhiều quốc gia, bao gồm cả Ý và Hy Lạp, đã đưa một số nhân viên của họ trở lại", nhưng chưa thể xác nhận bất kỳ quyết định chính thức nào. Quan chức này, cùng với một nghị sĩ Syria giấu tên, được trích dẫn nói rằng Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất UAE cũng có thể quay trở lại.

Tổng thống Assad nhận quốc thư của các đại sứ Armenia và Venezuela. (Nguồn: Syria)

Những tuyên bố này được đưa ra sau khi có nhiều bản tin xuất hiện vào tháng trước trên tờ Nezavisimaya Gazeta của Nga và Al Masdar News thân chính phủ Syria rằng, Abu Dhabi và Damascus đang đàm phán với UAE để mở lại đại sứ quán sau sáu năm đóng cửa. Các tuyên bố này là những tín hiệu mới nhất báo hiệu sự bình thường hóa giữa Syria và Thế giới Ả Rập.

Trước cuộc khủng hoảng từ năm 2011, Syria đã có một lịch sử nổi bật trong khu vực. Nước này đã đóng một vai trò hàng đầu trong cả ba cuộc chiến của thế giới Ả Rập chống lại Israel và trở thành người ủng hộ chính cho chủ nghĩa Ả Rập.

Ông Bashar al-Assad từng được phương Tây coi là một nhà cải cách tiềm năng khi ông đã nhận được nền giáo dục châu Âu và có lối sống tương đối hiện đại, mặc dù hình ảnh này đã thay đổi khi ông thân thiện với các quốc gia như Triều Tiên và Iran, cũng như phong trào Hồi giáo Shiite Hezbollah của Lebanon. Giống như cha mình, ông Assad là người phản đối nhà lãnh đạo Iraq Baathist Saddam Hussein. Và sau khi ông Hussein sụp đổ, ông Assad đã mở rộng quan hệ với nước láng giềng này.

Trong cuộc phỏng vấn đầu tiên với một tờ báo có trụ sở tại Bán đảo Ả Rập kể từ năm 2011, ông Assad đã nói với Al-Shahed của Kuwait vào tháng 10 rằng, ông đã đạt được "sự nhận thức lớn" với một số quốc gia Ả Rập và rằng "các phái đoàn phương Tây và Ả Rập đã bắt đầu đến đến Syria để sắp xếp sự trở lại của họ, dù là ngoại giao, kinh tế hay công nghiệp".

Khoảng một tuần trước khi ông Assad đưa ra những nhận xét này, Bộ trưởng Ngoại giao Bahrain Khalid bin Ahmad al-Khalifa đã khiến các nhà quan sát ngạc nhiên khi ôm và hôn Bộ trưởng Ngoại giao Syria Walid al-Muallem bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Ông Khalifa tiếp tục nói rằng "thật không đúng khi thấy các nước trong khu vực và quốc tế hoạt động ở Syria trong bối cảnh thiếu vắng Ả Rập".

Các bình luận được đưa ra như một cú sốc từ một nhà ngoại giao. Bahrain, một quốc gia Hồi giáo Shiite chiếm đa số nhưng lại dưới quyền lãnh đạo của một chế độ quân chủ Hồi giáo Sunni, từ lâu đã cáo buộc các đồng minh Syria là Iran và Hezbollah khuấy động tình trạng bất ổn ở quốc gia này. Bản thân ông Assad cũng dành nhiều lời tốt đẹp cho Oman – một quốc gia vùng Vịnh.

Đảo chiều từ siêu cường khu vực

Về các quốc gia láng giềng, chính Israel cũng đang làm dịu lập trường chống lại đối thủ lâu năm Syria. Không có dấu hiệu nào cho thấy Israel đang lên kế hoạch ngừng các cuộc tấn công ở Syria hoặc từ bỏ quyền kiểm soát Cao nguyên Golan, nhưng họ đã mở lại cửa khẩu tại Quneitra dưới sự giám sát của quân đội Nga. Ở phía nam, đồng minh Jordan của Mỹ đã mở lại đường biên giới Nassib với Syria vào tháng Mười. Ở phía đông, các cuộc đàm phán tiếp tục diễn ra tương tự tại điểm giao cắt giữa Al-Bukamal và Al-Qaim ở Iraq, mặc dù ISIS vẫn là vấn đề an ninh hàng đầu trong khu vực.

Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn là người ủng hộ lớn cuối cùng của phe đối lập Syria, điều đã giúp phe đối lập giữ lại quyền kiểm soát một phần lãnh thổ ở phía bắc gần biên giới. Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ đã duy trì một cuộc đối thoại ba bên với các đồng minh Assad Nga và Iran và ám chỉ về triển vọng đàm phán trực tiếp với chính phủ Syria, cho đến nay, Ankara và Damascus vẫn chưa thể khắc phục sự khác biệt của họ.

Trong số các quốc gia Ả Rập ở Bắc Phi, Algeria và Ai Cập đã bày tỏ sự ủng hộ đối với Assad, trong khi Tunisia đã bỏ phiếu năm ngoái chống lại việc khôi phục quan hệ ngoại giao với Syria và Libya. Bên ngoài khu vực, các cường quốc Trung Quốc và Ấn Độ đã bày tỏ quan tâm đầu tư vào tái thiết Syria, trong khi Triều Tiên cũng giữ mối quan hệ chặt chẽ.

Một câu hỏi lớn vẫn tồn tại là làm thế nào Saudi Arabia, từng là người ủng hộ mạnh mẽ cho việc xóa bỏ chính quyền Assad, sẽ hành động như thế nào khi môi trường địa chính trị của khu vực thay đổi. Hoàng Thái tử Saudi Mohammed bin Salman nói với TIME hồi tháng Tư rằng "Bashar, trong thời điểm hiện tại, sẽ không rời đi", nhưng vẫn phản đối vai trò ảnh hưởng của Iran ở Syria. Vương quốc này đã rơi vào một cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng với Iran trên khắp Trung Đông, trong đó, một nơi mà Saudi đã đánh mất là Syria.

Ngay sau khi có thông tin về việc Đại sứ quán UAE có thể mở cửa trở lại ở Syria, Al-Masdar News đã trích dẫn một nguồn tin ở Damascus cho biết Riyadh có thể sẽ làm theo. Viết cho trang Middle East Eye vào cuối tháng trước, chuyên gia Kamal Alam đã ghi nhận một dấu hiệu nghiêm túc rằng Saudi đang đối thoại với Syria. Một bài bình luận của một nhà ngoại giao kỳ cựu của Ấn Độ M.K. Bhadrakumar trên tờ Thời báo châu Á cũng nhấn mạnh sự chuyển đổi lập trường công khai của Hoàng tử Mohammed đối với Assad.

Giống như Israel, Saudi đã tìm cách tạm gạt bỏ quan ngại của mình đối với mối quan hệ chiến lược của Nga với Iran ở Syria để duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Moscow. Điều này trở nên rõ ràng tại hội nghị thượng đỉnh G20 gần đây ở Argentina, nơi Tổng thống Nga Vladimir Putin và Hoàng Thái tử Saudi Mohammed đã có lời chào đặc biệt nồng nhiệt khi gặp nhau. Khoảng một ngày sau đó, Al Jazeera đã trích dẫn thêm các thông tin khu vực tuyên bố rằng UAE đã mở một kênh bí mật để tổ chức các cuộc đàm phán nhằm khôi phục quan hệ giữa Syria và Saudi – điều có thể mở đường chống lại ảnh hưởng của Iran và Qatar cùng Thổ Nhĩ Kỳ ở đất nước này.