Dấu ấn ngàn năm trong Nét vàng son

Công chúng sẽ có dịp được tìm hiểu những câu chuyện lịch sử ẩn trong hàng trăm hiện vật sơn son thiếp vàng được trưng bày tại Triển lãm Nét vàng son diễn ra từ ngày 20/6 tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, số 1 Tràng Tiền, Hà Nội.

Nghề chạm khắc gỗ, làm đồ sơn là một ngành nghề có truyền thống lâu đời của người Việt. Trong các ngôi mộ thời Đông Sơn (cách đây hơn 2000 năm) khai quật được ở Việt Khê, Châu Can, Đường Dù, Xuân La, Minh Đức, Châu Sơn... đã phát hiện nhiều đồ sơn mang tính bản địa. Những phát hiện đồ gỗ sơn son cho thấy nghề chạm khắc gỗ sơn của Việt Nam đã có truyền thống lâu đời.

Tượng Phật trong triển lãm Nét vàng son

Trong chiều dài lịch sử phát triển, đồ gỗ sơn thếp đã kế thừa, phát triển mạnh mẽ suốt thời kỳ phong kiến, tuy nhiên, rực rỡ nhất là thời Lê, Nguyễn (thế kỷ XVII- XIX). Với nét chạm khắc tinh xảo, sắc đỏ của sơn, ánh sáng lấp lánh vàng quỳ cùng những đề tài trang trí phong phú mang ý nghĩa tốt lành, cao quý đã đưa đồ gỗ sơn thếp gắn với những nơi tôn nghiêm, trang trọng chốn cung đình hay nơi thờ tự và trở thành những vật quý giá, linh thiêng. Những tác phẩm nghệ thuật không chỉ thể hiện tư duy thẩm mỹ, bàn tay tài hoa của nghệ nhân mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử, nghệ thuật, phong tục, tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng ...

Cùng với lịch sử các triều đại phong kiến, sự phát triển của các tôn giáo, tín ngưỡng, nghề làm đồ sơn - sơn son thếp vàng ngày càng trở nên phát triển, hưng thịnh; Tuy có những lúc thăng trầm, có lúc tưởng chừng đã mai một nhưng ngày nay nghề sơn thếp đã được hồi phục và ngày càng phát triển. Ngoài làm nông nghiệp, nhiều vùng miền ở nước ta đều có nghề phụ là nghề mộc để phục vụ việc xây dựng nhà cửa, đình chùa, đóng bàn ghế, giường tủ, làm tượng hay đồ trang trí. Những sản phẩm sơn thếp được tạo tác từ nhiều công đoạn tỷ mỷ, chi tiết có tính mỹ thuật cao, mang đậm bản sắc dân tộc. Các nghệ nhân dân gian trên cơ sở những tinh hoa truyền thống tạo nên những sản phẩm có giá trị phục vụ nhu cầu sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày và tôn giáo, tín ngưỡng.

Đôi Nghê được tạo tác khéo léo, sơn son thiếp vàng

Theo bà Vũ Như Ngọc, cán bộ Phòng Trưng bày, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết: Bảo tàng Lịch sử quốc gia hiện đang lưu giữ một sưu tập đồ gỗ sơn thếp phong phú về số lượng, loại hình và niên đại. Đây là nguồn tài liệu quan trọng để nghiên cứu về các vấn đề lịch sử mỹ thuật, tôn giáo, tín ngưỡng, dân tộc học, làng nghề truyền thống...

Trong những năm qua, Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã nỗ lực sưu tầm, lưu giữ, bảo quản những di vật đồ gỗ sơn thếp và cũng đã bước đầu tổ chức một số cuộc triển lãm ngắn hạn tại Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn, Trung tâm Triển lãm Vân Hồ, Bảo tàng tỉnh Hà Nam...

Trưng bày “Nét vàng son” lần này giới thiệu hiện vật đồ gỗ sơn thếp có niên đại thời Lê - Nguyễn gồm các loại hình hiện vật: đồ thờ, tượng thờ, chi tiết trang trí kiến trúc và đề tài trang trí phong phú: tứ linh, tứ quý, thư pháp, linh vật, hoa lá, chim muông... Trong đó có những hiện vật độc đáo, quý hiếm lần đầu tiên được giới thiệu tới công chúng. Nét vàng song được chia thành các nhóm hiện vật: hiện vật Phật giáo, hiện vật ban thờ thần, hiện vật ban thờ gia tiên, hiện vật khác giới và một số hình ảnh và công cụ, dụng cụ, các công đoạn của nghề làm vàng quỳ, nghề làm đồ sơn thếp: chàng, đục, giấy bản, búa, sơn, chổi...

Mõ- một vật dụng không thể thiếu trong văn hóa làng xã Việt Nam xưa

Qua “Nét vàng son”, công chúng có thể chiêm ngưỡng Tượng Văn Thù Bồ Tát (Gỗ sơn son thếp vàng thời Lê Trung Hưng, thế kỷ XVII-XVIII) cưỡi sư tử với những đường nét tỉ mỉ, nhiều họa tiết điêu khắc cầu kỳ, thể hiện trình độ cao của người nghệ nhân.

Cùng với đó là những bức tượng Phật Thích Ca Mầu Ni, gỗ sơn son thếp vàng, thời Lê Trung Hưng, thế kỷ XVII-XVIII; Tượng phật tam thế gỗ sơn son, thếp vàng thời Nguyễn, thế kỷ XIX-XX; Khám thờ, bài vị, gỗ sơn son, thếp vàng, thời Nguyễn, thế kỷ XIX – XX…Tranh thờ “Thập điện Diêm vương” gỗ sơn son thếp vàng thời Lê Trung Hưng, thế kỷ XVII-XVIII; Cuốn thư “Phúc–Lộc –Thọ”, gỗ sơn son, thếp vàng thời Nguyễn, thế kỷ XIX – XX…

Trưng bày sẽ giúp công chúng hiểu sâu sắc và trân trọng những giá trị lịch sử, văn hoá, nghệ thuật, ý nghĩa của đồ gỗ sơn thếp trong đời sống người Việt. Từ đó, góp phần nâng cao ý thức bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa, làng nghề thủ công truyền thống, tinh hoa văn hóa dân tộc.

Trưng bày sẽ mở cửa đón khách tham quan từ ngày 20/ 6 đến cuối tháng 11/2017./.